«Οι φιλόλογοι είναι “πολυδύναμοι” και η διδασκαλία είναι μόνο μια πιθανή προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης»

Όταν όλα «αποδομούνται», λένε, τότε βγαίνει η αμφισβήτηση, η αναθεώρηση και η αλήθεια στην επιφάνεια.  Μια καθαρά λαϊκή ρήση που συνοδεύει τον πολιτισμό εν γένει σε περιόδους παλινδρόμησης, όπως αυτές που βιώνουμε.  Αναμφίβολα, οι ανθρωπιστικές σπουδές και κυρίως, η Ελληνική Φιλολογία έχουν δεχθεί ένα σοβαρό πλήγμα λόγω της οικονομικής κρίσης.  Οι κλασικές επαγγελματικές προοπτικές, όπως αυτή του διορισμού στη μέση εκπαίδευση, τείνουν πλέον να μην ικανοποιούν τους κατά χιλιάδες αποφοίτους που επέλεξαν ν’ ακολουθήσουν αυτόν τον παραδοσιακό κλάδο σπουδών.  Σε συνέντευξή της η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Ακαδημαϊκή Υπεύθυνη του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, κα. Σταυρούλα Τσιπλάκου, μας δίνει απαντήσεις στα ποικίλα ερωτήματα που μας απασχολούν τόσο για το καινοτόμο αυτό μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών όσο και για τις πάρα πολλές εναλλακτικές επαγγελματικές οδούς που υπάρχουν ακόμα για τον κλάδο των Φιλολόγων.

Συνέντευξη στον Νέαρχο Κουρσάρο [nearchos_k@rocketmail.com]

«Πολύ μεγάλη η απήχηση του μεταπτυχιακού παρά την οικονομική κρίση»

- Είστε η Ακαδημαϊκή Υπεύθυνη του μεταπτυχιακού «Ελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία», το οποίο κλείνει φέτος τέσσερα χρόνια ζωής.  Τι  ήταν αυτό που σας ώθησε στο να δημιουργήσετε αυτό το συνδυαστικό πρόγραμμα και τι καινούργιο έχει να προσφέρει; 

Σε ευχαριστώ πολύ για την ερώτηση. Όπως σωστά επισήμανες, το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του μεταπτυχιακού, που το καθιστά πολύ ιδιαίτερο, είναι ο διεπιστημονικός του χαρακτήρας.  Η δημιουργία του προέκυψε από τη διαπίστωση ότι υπάρχουν κλάδοι των φιλολογικών σπουδών που δεν «επικοινωνούν» επιστημονικά μεταξύ τους. Έτσι, συχνά δεν αναδεικνύεται, για παράδειγμα,  η πολύ ουσιαστική σχέση γλωσσολογίας και θεωρητικής μελέτης της λογοτεχνίας, ή η σχέση της γλωσσολογικής και λογοτεχνικής θεωρίας με τη διδακτική και τη διδασκαλία. Αυτό το κενό καλύπτει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία. Η προσέγγισή μας έχει θεωρητικό και διεπιστημονικό προσανατολισμό, καθώς συνδυάζει θεωρία λογοτεχνίας, πολιτισμικές σπουδές και προσεγγίσεις πό τη θεωρητική και εφαρμοσμένη γλωσσολογία. Φυσικά βασικός στόχος είναι η θεωρητική και μεθοδολογική προετοιμασία για περαιτέρω έρευνα.

- Από την πρώτη χρονιά λειτουργίας του, μέχρι και σήμερα πόση ήταν η απήχηση του εν λόγω μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών; 

Η απήχησή του ήταν πάρα πολύ μεγάλη τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, παρά την κρίση. Αυτή τη στιγμή αριθμούμε περί τις/τους 400 φοιτήτριες/φοιτητές. Θεωρούμε ότι η απήχησή του έχει να κάνει τόσο  με το γεγονός ότι είναι πρόγραμμα εξ αποστάσεως, άρα διευκολύνει τις/τους εργαζομένους, όσι και, κυρίως, με το περιεχόμενο και το νέο θεωρητικό και ερευνητικό στίγμα που παρέχει. Φυσικά τεράστιο ρόλο παίζει και ο ενθουσιασμός διδασκουσών/διδασκόντων και διδασκομένων. Αν και το πρόγραμμα προσφέρεται εξ αποστάσεως, είναι εντυπωσιακό ότι με τα εργαλεία που μας προσφέρει η σύγχρονη τηλεκπαίδευση έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε μια πολύ ζωντανή, δημιουργική και δραστήρια μαθησιακή κοινότητα. Η κοινότητά μας είναι φυσικά και ερευνητική—οι απόφοιτοί μας έχουν πλέον αρχίσει να έχουν σημαντική παρουσία σε διεθνή συνέδρια και επίσης έχουν αρχίσει να δημοσιεύουν.

«Το πρόγραμμα θα αναδιαρθρωθεί από του χρόνου και θα προσφερθούν κατευθύνσεις»

- Απ’ ό,τι βλέπουμε στην προκήρυξη, το μεταπτυχιακό απευθύνεται πρωτίστως σε αποφοίτους τμημάτων Ελληνικής Φιλολογίας όλων των κατευθύνσεων και κατόπιν σε αποφοίτους ξένων φιλολογιών.  Που οφείλεται αυτός ο όρος;  Είναι καθαρά θέμα περιεχομένου;

Ακριβώς, είναι θέμα περιεχομένου, αν και θα πρέπει να σημειώσουμε ότι έχουμε και φοιτήτριες/φοιτητές και από Παιδαγωγικά και άλλα τμήματα και και με μεγάλη χαρά διαπιστώσαμε ότι συμεμτείχαν στο πρόγραμμα με μεγάλο ενθουσιασμό και με μεγάλη επιτυχία.

- Σχεδόν όλα τα μεταπτυχιακά «Ελληνικής Φιλολογίας» στον ευρύτερο ελληνικό χώρο (Ελλάδα – Κύπρος) προϋποθέτουν την επιτυχία σε γραπτή εξέταση, προκειμένου να εισαχθούν οι υποψήφιοι.  Για ποιο λόγο δεν ακολουθείται παρόμοια πρακτική και από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, αναλογιζόμενοι και τους όρους εισδοχής της προκήρυξης;

Η γενική πολιτική του ΑΠΚυ, όπως και του ΕΑΠ, είναι η επιλογή χωρίς εξετάσεις, ακριβώς για να δοθεί ευκαιρία συμμετοχής και σε μελλοντικές άξιες φοιτήτριες/φοιτητές που ίσως δεν ευνοούνται από αυτόν τον τρόπο αξιολόγησης και επιλογής.

«Ήδη από φέτος έχουμε τις πρώτες πλήρεις υποτροφίες»

- Εξ όσων γνωρίζουμε, μέχρι στιγμής στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα λειτουργούν οι δυο υποχρεωτικές Θεματικές Ενότητες (Θ.Ε.) του πρώτου έτους και δυο κατ’ επιλογήν στο δεύτερο έτος.  Οι υπόλοιπες τέσσερις πότε αναμένεται να ξεκινήσουν; 

Το πρόγραμμα θα αναδιαρθρωθεί  του χρόνου καθώς θα δομηθεί στη βάση εξαμηνιαίων Θεματικών Ενοτήτων, οπότε θα έχουμε προσθήκες και αλλαγές. Οι υφιστάμενες Θεματικές Ενότητες θα προσφερθούν σε άλλη μορφή, οργανωμένες σε ομάδες που θα συγκροτούν κατευθύνσεις. Αναμένουμε ότι η δόμηση σε εξάμηνα θα μας επιτρέψει να προσφέρουμε μια ευρύτερη γκάμα Θεματικών Ενοτήτων.

- Τα δίδακτρα για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος θα είναι κατά 10% μειωμένα.  Υπάρχει πρόβλεψη να δοθούν κάποιες υποτροφίες μερικές ή πλήρεις;  Αν ναι, με ποια κριτήρια;

Βεβαίως. Ήδη από φέτος έχουμε τις πρώτες πλήρεις υποτροφίες, με βάση βαθμολογικά και κοινωνικά κριτήρια. Επίσης υπάρχουν διάφορες επιπλέον εκπτώσεις, για πολυτέκνους κ.λπ.

«Θα πρέπει να αποτραπεί το ενδεχόμενο η τριτοβάθμια εκπαίδευση να θέτει προτεραιότητες που δεν είναι αμιγώς ακαδημαϊκές»

- Ανά το παγκόσμιο «πλήττονται» θα λέγαμε οι ανθρωπιστικές επιστήμες είτε λόγω έλλειψης κονδυλίων ή ακόμα και λόγω απουσίας προσωπικού.  Ποια η γνώμη σας για το σημαντικό αυτό ζήτημα;  Πού τοποθετείτε τη ρίζα του προβλήματος και τι λύσεις θα προτείνατε; 

Είναι πολύ σύνθετη η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα και απαιτεί μια εμπεριστατωμενη έρευνα και τεκμηριωμένη ανάλυση της αντιμετώπισης των ανθρωπιστικών επιστημών στο πλαίσιο των εκάστοτε οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, οι οποίες επηρεάζουν και τις προτεραιότητες αρκετών πανεπιστημίων, με ορατό τον κίνδυνο οι προτεραιότητες αυτές να μην είναι αμιγώς ακαδημαϊκές.

«Τι σημαίνει, τελικά, “κρίση αξιών” και “έλλειμμα παιδείας” και ποιά στοιχεία του κοινωνικοοικονομικού πλαισίου τα προκαλούν;»

- Εξαιτίας αυτών των ανακατατάξεων και σε συνδυασμό με την οικονομική κατάσταση που επικρατεί, έπαψε πλέον να θεωρείται μοναδική λύση για τους Φιλολόγους ο διορισμός στη Μέση Εκπαίδευση.  Τι εναλλακτικές προοπτικές υπάρχουν για έναν υποψήφιο φιλόλογο, όσον αφορά την επαγγελματική του αποκατάσταση;

Οι φιλόλογοι καλό είναι να συνειδητοποιήσουν ότι εκπαιδεύονται ώστε να είναι επαγγελματικά «πολυδύναμοι» και ότι η διδασκαλία είναι μόνο μία πιθανή προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης. Με ένα σοβαρό θεωρητικό και μεθοδολογικό εξοπλισμό μπορούν να κάνουν πολλά διαφορετικά πράγματα που να έχουν σχέση με τον κόσμο της γλώσσας, των κειμένων, της επικοινωνίας, του πολιτισμού και της διαχείρισής τους.

- Μια από τις συνέπειες των καιρών είναι η γενικότερη «απαξίωση» των ανθρωπιστικών επιστημών τόσο στην Ελλάδα όσο και την Κύπρο.  Θεωρείτε ότι η τάση αυτή είναι καθαρά θέμα παιδείας ή έχει να κάνει με αλλότρια κίνητρα;  Και ποια είναι αυτά τα κίνητρα;

Όπως σημειώσαμε και πιο πριν, είναι αρκετά περίπλοκη η απάντηση στο ερώτημα—αν και συνήθως δίνονται διάφορες τετριμμένες απαντήσεις περί «κρίσεως αξιών», «ελλείμματος παιδείας» κ.λπ. Αν ισχύουν αυτές οι παρατηρήσεις, το ερώτημα που προκύπτει είναι τι σημαίνει «κρίση αξιών» και «έλλειμμα παιδείας» και ποια στοιχεία του κοινωνικοοικονομικού πλαισίου τα προκαλούν.

«Οι φιλόλογοι να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να κάνουν πολλά διαφορετικά πράγματα σε σχέση με τον κόσμο της γλώσσας, των κειμένων και της επικοινωνίας»

- Υπάρχει στήριξη της πολιτείας προς τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κυρίως, προς το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου;

Βέβαια, εφόσον είμαστε δημόσιο πανεπιστήμιο, αλλά πάντα υπάρχουν ανάγκες που δεν καλύπτονται επαρκώς.

- Ποια η συμβουλή σας σε όποιον θέλει να συνεχίσει τις σπουδές του στη Φιλολογία;

Να είναι προετοιμασμένη/-ος για την περιπλοκότητα της ερευνητικής διαδικασίας αλλά και για τις ευχάριστες εκπλήξεις, αποκαλύψεις, ανατροπές, και τον πνευματικό εμπλουτισμό που προσφέρει η έρευνα. Υπάρχουν πάρα πολλές ανεξερεύνητες περιοχές και μεγάλα περιθώριο για νέες συναρπαστικές ερευνητικές διαδρομές στην ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία.

Περισσότερες πληροφορίες για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην "Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία" του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου εδώ 

Βιογραφικό σημειωμα κ. Τσιπλάκου: www.ouc.ac.cy/web/stavroulatsiplakou/cv