Ήδη από την έναρξη της πολεμικής σύρραξης μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έλαβε ξεκάθαρη πολιτική θέση κατά των ρωσικών επιθετικών ενεργειών, υιοθετώντας σταδιακά πολλαπλά πακέτα κυρώσεων, με το πιο πρόσφατο εκείνο της 25^ης Φεβρουαρίου 2023. Με αυτό τον τρόπο η ΕΕ επιχειρεί να παρεμποδίσει την ικανότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας να χρηματοδοτεί τη διεξαγωγή του πολέμου, επιβάλλοντας ένα υπολογίσιμο οικονομικό κόστος στη ρωσική πολιτική ελίτ και στους υποστηρικτές του πολέμου.

Με βάση την εμπειρία της ΕΕ από ανάλογες καταστάσεις στο παρελθόν, συστάθηκε ειδική ομάδα τεχνοκρατών (Freeze and Seize Task Force), ήδη από το Μάρτιο του 2022, με σκοπό να διασφαλίσει την αποτελεσματική και πλήρη επιβολή των κυρώσεων επί των ατόμων και οντοτήτων που περιλαμβάνονται στο σχετικό κατάλογο της ΕΕ. Η Freeze and Seize Task Force λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συντονίζει τη δράση που αναλαμβάνουν οι αρμόδιες αρχές στα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και οι εμπλεκόμενοι οργανισμοί της ΕΕ (λ.χ. Eurojust και Europol) για τον εντοπισμό και τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων των προσώπων που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο κυρώσεων της ΕΕ. Παράλληλες πρωτοβουλίες, όπως η επιχείρηση OSCAR, σε επίπεδο Europol και Eurojust, υποστηρίζουν επιχειρησιακά τη δράση των κρατών μελών της ΕΕ σε αυτό το πεδίο. Στις συνεδριάσεις της Freeze and Seize Task Force μετέχουν κατόπιν πρόσκλησης διεθνείς εταίροι, όπως λ.χ. οι αρμόδιες αρχές της Ουκρανίας, των ΗΠΑ, της Νορβηγίας, του Λιχτενστάιν, της Ισλανδίας, κλπ. Η σχετική δράση της ΕΕ συμβαδίζει ασφαλώς με πρωτοβουλίες σε επίπεδο G7+, ιδίως με τη λειτουργία της Task Force REPO (“Russian Elites, Proxies and Oligarchs”).

Επιχειρώντας μια ενδιάμεση αξιολόγηση των εργασιών της ευρωπαϊκής Freeze and Seize Task Force μπορούμε να πούμε ότι οι αρχικοί στόχοι έχουν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Παραμένουν εντούτοις σημαντικές προκλήσεις και εκκρεμή νομικά και πρακτικά ζητήματα. Έως σήμερα έχουν δεσμευτεί περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των €19 δισεκατομμυρίων (τραπεζικοί λογαριασμοί, μετοχές και ομόλογα, ακίνητα, σκάφη και αεροσκάφη, έργα τέχνης, κλπ.). Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε και παρέχει μία ανώνυμη και ασφαλή διαδικτυακή πλατφόρμα, όπου υποβάλλονται καταγγελίες για παλαιότερες, τρέχουσες ή επικείμενες παραβιάσεις των κυρώσεων της ΕΕ. Πιο πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε Πρόταση Οδηγίας [COM (2022) 684] που καθιστά αυστηρότερο το νομικό πλαίσιο για τις παραβιάσεις των κυρώσεων της ΕΕ.

Η ευρωπαϊκή Freeze and Seize Task Force πρέπει να επιταχύνει το έργο της σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών για τις ποινικές διώξεις και τη δήμευση, αλλά και για την εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας επί των προσώπων που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο κυρώσεων. H ΕΕ πρέπει επίσης να οριστικοποιήσει τη θέση της για τη δημιουργία ειδικού Ταμείου προς όφελος της Ουκρανίας, ιδέα που βρίσκεται υπό συζήτηση στα όργανα της ΕΕ εδώ και καιρό. Η μεγαλύτερη πρόκληση παραμένει πάντως το εύρος της αποστολής της ευρωπαϊκής Freeze and Seize Task Force, καθώς πάνω από 1500 φυσικά και νομικά πρόσωπα περιλαμβάνονται ήδη στον ευρωπαϊκό κατάλογο κυρώσεων. Αυτό σημαίνει ότι ένα πλήθος από τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να εντοπιστούν και να δεσμευτούν σε 27 χώρες σε έναν αγώνα με το χρόνο, προτού δηλαδή οι δικαιούχοι τα αποκρύψουν εντέχνως ή καταφέρουν να τα αποσύρουν σε ασφαλή καταφύγια εκτός ΕΕ.

Περισσότερη πληροφόρηση για το θέμα αυτό μπορείτε να βρείτε στο δικτυακό τόπο της ΕΕ (https://eu-solidarity-ukraine.ec.europa.eu/eu-sanctions-against-russia-following-invasion-ukraine_en), μέσα από τις δράσεις της ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet που φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου (https://www.nup.ac.cy/gr/jean-monnet-chair/) και μέσα από τα σεμινάρια και εξειδικευμένα μαθήματα για το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προσφέρονται στο προπτυχιακό πρόγραμμα Νομικής (LLB) του Πανεπιστημίου μας.