Από τις Δρ. Αγνή Στυλιανού-Γεωργίου & Δρ. Ελίζα Πίτρη

“Alice laughed. ‘There’s no use trying,’ she said. ‘One can’t believe impossible things.’
I daresay you haven’t had much practice,’ said the Queen. ‘When I was your age, I always did it for half-an-hour a day. Why, sometimes I’ve believed as many as six impossible things before breakfast…” (Carroll, L., 1872, p.100)

Μήπως η έμφαση που έχει δοθεί τον τελευταίο καιρό στις δυνατότητες εργαλείων όπως το ChatGPT και πώς οι μαθητές μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για εκπόνηση εργασιών, επισκιάζει τον διάλογο για τις μεγαλύτερες αλλαγές στην εκπαίδευση που προκαλούν οι πρόσφατες εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη; Ο τομέας της Τεχνητής Νοημοσύνης μετατοπίζεται προς τη δημιουργία έξυπνων συστημάτων που μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά από τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων δημιουργικών τρόπων ανάπτυξης διαδραστικής εκπαίδευσης (Stone, 2022). Ως εκπαιδευτικοί του 21ου αιώνα καλούμαστε να βοηθήσουμε τους νέους να αποκτήσουν όλες τις απαραίτητες δεξιότητες (γνωστικές, ψηφιακές, ήπιες) για να συμβαδίσουν με τις τεχνολογικές εξελίξεις με τρόπους που προωθούν και δεν εμποδίζουν τις δημοκρατικές αξίες όπως η ελευθερία, η ισότητα και η διαφάνεια.

Οι Beghetto και Glăveanu (2022) μας προ(σ)καλούν να σκεφτούμε τι θα γινόταν αν σχεδιάζαμε μαθησιακές εμπειρίες για νέους οι οποίες προχωρούν πέρα από τη ‘συναλλαγή’ προκαθορισμένης γνώσης προς μετασχηματιστικές παιδαγωγικές του εφικτού (pedagogies of the possible). Η φαντασία είναι το κλειδί για να οραματιστούμε και να θεσπίσουμε νέες δυνατότητες, η γενεσιουργός ικανότητα του νου που τροφοδοτεί όλη τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Η αξιοποίηση της ανοιχτής τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί αλλαγή. Η αλλαγή είναι πάντα εφικτή. Όπως προτείνει ο Sternberg (2021), επιβάλλεται να κινηθούμε προς το ‘μετασχηματιστικό ήθος’ και να χρησιμοποιήσουμε τις δεξιότητες και τις ικανότητές μας για να δημιουργήσουμε εκπαιδευτικές εμπειρίες που αποσκοπούν στην υποστήριξη των νέων για αξιοποίηση των ‘χαρισμάτων’ τους με τρόπους που οδηγούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην αειφόρο ανάπτυξη.

Στο Τμήμα Παιδαγωγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, βαδίζουμε σε μονοπάτια που επιτρέπουν την ανάληψη ρίσκου, φανταζόμαστε και υλοποιούμε μετασχηματιστικές διαδικασίες για διεπιστημονική δημιουργική διδασκαλία και μάθηση, οι οποίες επιτρέπουν διάλογο και πολλαπλή θέαση (Glăveanu &; Beghetto, 2020). Κατά τη διάρκεια του Εαρινού Εξαμήνου 2023, διδάσκουσες και φοιτητές/τριες στα πλαίσια των μαθημάτων Εικαστικές Έννοιες & Εφαρμογές και Γνωστική Ψυχολογία & Ανάπτυξη συνεργάστηκαν για να σχεδιάσουν διδακτικό υλικό που επιτρέπει την ενεργοποίηση της φαντασίας και την εξερεύνηση ενός διευρυμένου πεδίου δυνατοτήτων μάθησης. Στο μάθημα των εικαστικών οι φοιτητές/τριες κατασκεύασαν επτά τρισδιάστατα έργα τέχνης εμπνευσμένα από το εικονογραφημένο βιβλίο Creatures (2022) του Shaun Tan (Αυστραλός καλλιτέχνης, συγγραφέας). Ο στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν διαδραστικές ‘Γεννήτριες Σκέψης’ για μικρά παιδιά, δηλαδή διαδραστικά ‘Πλάσματα’ για να εμπνεύσουν την παιγνιώδη μάθηση στην προσχολική ηλικία. Αυτά τα πλάσματα χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια από φοιτήτριες στο μάθημα της Γνωστικής Ψυχολογίας, οι οποίες ανέπτυξαν γρίφους και σχεδίασαν ένα σενάριο για αξιοποίησή τους σε ένα χώρο νηπιαγωγείου. Οι γρίφοι επικεντρώθηκαν στο να προκαλέσουν τους μαθητές προσχολικής ηλικίας να χρησιμοποιήσουν τις γνωστικές τους δεξιότητες (προσοχή, αντίληψη, μνήμη) για να ξεκλειδώσουν μυστικά μηνύματα που στάλθηκαν στην Αριάδνη, ένα ποντίκι από το ομώνυμο βιβλίο του Leo Lionni. Η Αριάδνη αναρωτιέται τι βρίσκεται στην άλλη πλευρά ενός τοίχου και φαντάζεται κάθε είδους πλάσματα. Τι θα γινόταν αν στην προσπάθειά της να λύσει ένα πρόβλημα, κάποιο μονοπάτι την οδηγούσε να συναντήσει τις Γεννήτριες Σκέψης; Θα μπορούσαν τα μηνύματα που στέλνουν στην «ιδιόμορφη» γλώσσα τους να ερμηνευτούν με πολλαπλούς τρόπους;

Η συμμετοχή σε διάλογο και η πολλαπλή θέαση επιτρέπει στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς να συνειδητοποιήσουν ένα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων που θα μπορούσε να διερευνηθεί. Είμαστε έτοιμοι να εξερευνήσουμε τις δυνατότητες διδασκαλίας και μάθησης στη νέα εποχή, να αναλάβουμε ρίσκα και να φανταστούμε τι βρίσκεται στην άλλη πλευρά του τοίχου; Σίγουρα δεν θέλουμε τα σχολεία μας να είναι, όπως τραγούδησαν οι Pink Floyd το 1979 «άλλο ένα τούβλο στον τοίχο».

Βιβλιογραφία
Beghetto, R. A., & Glăveanu, V. P. (2022). The beautiful risk of moving toward pedagogies of the possible. In R. J. Sternberg, D. Ambrose, & S. Karami (Eds.), The Palgrave handbook of transformational giftedness for education (pp. 23-42). Palgrave Macmillan.

Carroll, L. (1872). Through the looking glass, and what Alice found there. London: MacMillan and Co.

Floyd, P. (1979). “Another Brick in The Wall”, Wall album.

Glăveanu, V. P., & Beghetto, R. A. (2021). Creative experience: A non-standard defiinition of creativity. Creativity Research Journal, 33 (2), 75-80.

Lionni, L. (1991). Tillie and the wall. Dragonfly Books.

Λιόνι, Λ. (1992). Η Αριάδνη. Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.

Shaun, T. (2022). Creatures. Walker Studio / Walker Books.

Sternberg, R. J. (2021). Transformational vs. transactional deployment of intelligence. Journal of Intelligence, 9, 1–7.

Stone, P. et al. (2022). Artificial intelligence and life in 2030: the one hundred year study on artificial intelligence. arXiv preprint arXiv:2211.06318. https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/2211/2211.06318.pdf