Μπορούμε άραγε να επιτύχουμε, (εξ)απλώνοντας την εκπαίδευσή μας σε διάφορα αντικείμενα και πεδία;

Τη λέξη ευρυγνωσία μού την υπογραμμίζει το εργαλείο διόρθωσης στον υπολογιστή ως λάθος. Κι όμως δεν είναι λάθος. Η «ευρυγνωσία» έχει μπει εδώ και λίγα χρόνια στο λεξιλόγιο και τις συνειδήσεις μας ως η συνήθεια να μαθαίνουμε πράγματα από διάφορους τομείς, ακόμα κι αν αυτά μοιάζουν άσχετα με το αντικείμενό μας. Μάλιστα μπήκε ως έννοια ακόμα πιο ενεργά στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική ζωή μετά το ομώνυμο βιβλίο «Ευρυγνωσία» του David Epstein (καμία σχέση με τον διαβόητο εγκληματία Τζέφρι Επστάιν, σε προλαβαίνω για να μην αναρωτηθείς). Μπορεί τον όρο να τον συναντήσεις πιο συχνά και ως ευρυμάθεια (το να μαθαίνεις από ένα εύρος πεδίων), αλλά και γενική παιδεία (να δίνεις αξία στις γενικές γνώσεις).

Ο συγγραφέας Επστάιν, μελέτησε τις πιο επιτυχημένες παγκοσμίως προσωπικότητες από κάθε χώρο (αθλητές, καλλιτέχνες, επιστήμονες, κ.ά) για το ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας τους. Και παρότι μέχρι πρόσφατα «παραδοσιακά» ξέραμε ότι αν θες να διαπρέψεις σε κάτι, πρέπει να αφοσιωθείς μόνο σε αυτό, στην πράξη φαίνεται ότι πρόκειται για μύθο. Οι άνθρωποι που είναι ανοικτοί σε διαφορετικά πεδία γνώσεων δείχνουν ότι στην «κούρσα της ζωής» τα πάνε καλύτερα. 

Παραδείγματα γύρω μας

Ίσως έχεις κι εσύ γνωστούς ή δικούς σου ανθρώπους που ενώ π.χ. έχουν σπουδάσει θετικές επιστήμες, τους αρέσει η δημιουργική γραφή, και στον ελεύθερο χρόνο τους μπορεί να διαβάζουν Ιστορία. Ή το ανάποδο. Να έχουν σπουδάσει Ιστορία και να έλκονται και από τα μαθηματικά. Παλιότερα αυτούς, ο κόσμος που θεωρεί την υπερεξειδίκευση πανάκεια, θα τους έλεγε «πολυτεχνίτες και ερημοσπίτες», ή θα έλεγε «ότι είναι αναποφάσιστοι και σπαταλούν τον χρόνο τους». Ο ίδιος κόσμος θα έλεγε ότι «αν σε ενδιαφέρει κάτι, πρέπει να περνάς όσο περισσότερο χρόνο μπορείς, μόνο σε αυτό, χωρίς περισπάσεις». Ωστόσο, οι άνθρωποι που δεν ακολούθησαν αυτόν τον κανόνα, και ήταν λίγο «από εδώ και από εκεί», προχώρησαν με μεγαλύτερη ευελιξία προς τα εμπρός: Ο Ρ. Φέντερερ (που πριν γίνει ο τενίστας που ξέρουμε ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο), ο Ντ. Έλινγκτον (που πριν γίνει ο διάσημος συνθέτης περνούσε τον χρόνο του με ζωγραφική και μπέιζμπολ), η Μ. Μιρζαχανί (που ενώ ξεκίνησε για μυθιστοριογράφος, κέρδισε το διασημότερο μαθηματικό βραβείο), είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα του Επστάιν. Για να μη μιλήσουμε για ιερά τέρατα όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ζωγράφος, σχεδιαστής, μηχανικός, επιστήμονας, θεωρητικός, γλύπτης και αρχιτέκτονας, αλλά και ο Γαλιλαίος, ο Ντεκάρτ και τόσοι άλλοι.

Late bloomers

Όλη η φιλοσοφία της αναζήτησης και απόκτησης ευρύτερων γνώσεων καταρρίπτει και έναν ακόμα μύθο: ότι πρέπει να βρούμε όσο νωρίτερα γίνεται την «κλίση» μας και να την ακολουθήσουμε πιστά. Αυτή η λανθασμένη εντύπωση αφήνει στο περιθώριο όλους εμάς που δεν σπουδάσαμε από την αρχή αυτό που θέλαμε να κάνουμε μετέπειτα. Όλους όσοι μεγαλώνοντας συνεχίσαμε να πειραματιζόμαστε με κλάδους, γνώσεις και επαγγέλματα. Είμαστε οι late bloomers, αυτοί που ανθίζουμε αργότερα από τους άλλους. Τα καλά νέα είναι ότι ο σύγχρονος κόσμος υποστηρίζει τους late bloomers. Και μελέτες που γίνονται τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι δεν χρειάζεται από μικροί να εστιάσουμε όλη μας την προσοχή σε κάτι. Η φιλοπεριέργεια και η δια βίου εξέλιξη, ακόμα και το reskilling, η εκμάθηση νέων skills, είναι το κλειδί της επιτυχίας.

Ανάθεμα στην εξειδίκευση;

Σε καμία περίπτωση το να παίρνουμε γνώσεις και εμπειρίες από διάφορα πεδία δεν σημαίνει ότι ρίχνουμε ανάθεμα στην εξειδίκευση. Απλώς λέμε ότι το να δοκιμάζεσαι, να διευρύνεις τα ενδιαφέροντά σου ή να ακολουθείς «ασύμβατες» μεταξύ τους σπουδές, πολλές φορές μπορεί να αποδειχθεί μαγικό. Κάτι τέτοιο σε βοηθάει να βλέπεις δάση εκεί που άλλοι εστιάζουν σε δέντρα. Να ενώνεις τα δυνατά σημεία διαφορετικών πεδίων – όπως συμβαίνει στη διατμηματική εκπαίδευση. Να κοινωνικοποιείσαι πιο εύκολα. Να βρίσκεις πιο δημιουργικές λύσεις εκεί που οι παλαιάς κοπής ειδικοί έβρισκαν αδιέξοδα. Να διατηρείς μια ευελιξία και προσαρμοστικότητα που στη σημερινή εποχή δραστικών αλλαγών, φαίνεται να είναι η μόνη συνταγή για την εξέλιξη. Αυτή είναι η ιδιαιτερότητα της ευρυμάθειας.

Κείμενο: Δημήτρης Φαλλιέρος
Εικόνες: Canva & Pexels