Η βιολόγος Εμμανουέλα Καραμέτα απαντάει σε ερωτήσεις του eduguide και μας δίνει μια εικόνα για το επάγγελμά της.

1. Με τι ασχολείστε; Σε τι έχετε ειδικευτεί και πού δουλεύετε σήμερα;

Από μικρή ήθελα να γίνω ζωολόγος. Δυστυχώς στο σχολείο μέχρι και τελευταία στιγμή δεν ήξερα ότι αυτό το πεδίο έρευνας, όπως και η βοτανική, η οικολογία (και όλα όσα βλέπουμε στα ντοκιμαντέρ) αποτελούν κλάδους της βιολογίας. Ο σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος εκείνη την εποχή. Ευτυχώς κατάφερα να περάσω στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ.

Στο πλαίσιο της πτυχιακής  μου ασχολήθηκα με τη μεταπυρική (σ.σ. δηλαδή μετά τη φωτιά) αναγέννηση των κοινοτήτων των εδαφόβιων σκαθαριών. Στόχος ήταν να δούμε πώς οι πληθυσμοί αυτού του βασικού κρίκου των οικοσυστημάτων ανακάμπτουν μετά τις πυρκαγιές στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Στη συνέχεια, έκανα το μεταπτυχιακό «Εξέλιξη, Οικολογία και Βιολογία Διατήρησης» στο Imperial College London. Εκεί μελέτησα ένα φαινόμενο αντίστοιχο της «ζήλιας» στα τριζόνια. Μία συμπεριφορά η οποία, όπως πολλές άλλες, πηγάζει από τη βιολογία και την εξέλιξη και δεν αποτελεί όπως νομίζουμε αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα. Έπειτα έκανα το Διδακτορικό μου στο ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης - Τμ. Βιολογίας του Παν/μιου Κρήτης, αλλά και το εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας του Παν/μιου Κύπρου. Εκεί ειδικεύτηκα στην οικοφυσιολογία και την εξέλιξη των ερπετών. Την πρώτη τη μελετάμε με πειράματα στη φύση αλλά και στο εργαστήριο, ενώ τη δεύτερη μέσω της ανάλυσης και της μελέτης του γονιδιώματος (DNA).

Συνδυάζοντας τις γνώσεις μου πάνω στη δουλειά πεδίου αλλά και στις εργαστηριακές τεχνικές, εργάστηκα παράλληλα σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα σε Ελλάδα και Κύπρο: από τη μελέτη των πληθυσμών της ερπετοπανίδας στις προστατευόμενες περιοχές Natura2000, μέχρι τη χρήση τεχνικών νέας γενιάς αλληλούχισης του γονιδιώματος (NGS) για τη μελέτη των εξελικτικών μηχανισμών, που οδηγούν στη δημιουργία νέων ειδών στον χρόνο και στον χώρο. Επίσης συμμετείχα ως βοηθός διδασκαλίας στο εντατικό σεμινάριο «υπολογιστική μοριακή εξέλιξη», που δέχεται φοιτητές από όλον τον κόσμο, και τους εισάγει στη χρήση των εργαλείων της βιοπληροφορικής στη μελέτη της εξέλιξης. Στο πλαίσιο της επικοινωνίας της επιστήμης, έχω συμμετάσχει σε διάφορες δράσεις ενημέρωσης του κοινού για τα ερπετά και τα αμφίβια της Ελλάδας, ως μέλος της Ελληνικής Ερπετολογικής Εταιρείας. Επίσης, μετέφρασα το βιβλίο «ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΣΥΝΑΡΜΟΛΟΓΗΣΗ, Αποκωδικοποιώντας 4 δισεκατομμύρια χρόνια ζωής» για τις Παν/κές Εκδόσεις Κρήτης. Κι επειδή το σχολείο είναι το κατεξοχήν μέρος όπου καλούμαστε να μεταδώσουμε την επιστήμη μας, την περασμένη χρονιά αποφάσισα να ζήσω αυτήν την εμπειρία ως καθηγήτρια βιολογίας σε γενικό λύκειο. 

2. Γιατί ένας νέος/μια νέα να ασχοληθεί με τη Βιολογία;

Αρχικά, η βιολογία, όπως και οι άλλοι τομείς της επιστήμης, σου μαθαίνουν τον ορθολογικό τρόπο σκέψης, που εκλείπει τόσο πολύ στις μέρες μας, και σε απελευθερώνει από τη βλακεία, τον ανορθολογισμό, τις θεωρίες συνωμοσίας, κοινώς σε κάνει σκεπτόμενο άνθρωπο. Το εύρος αυτής της επιστήμης είναι τεράστιο: Από τη μελέτη ενός γονιδίου ή μίας πρωτεΐνης εντός ενός κυττάρου, στη μελέτη ενός είδους, ενός οικοσυστήματος, ολόκληρης της Γης, μέχρι και την αναζήτηση ζωής σε άλλους πλανήτες, οι βιολόγοι μελετούν και παράγουν γνώση πάνω σε όλες τις εκφάνσεις του φαινομένου της ζωής! Μελετώντας τον κόσμο και προσπαθώντας να τον κατανοήσουμε, στην πραγματικότητα βλέπουμε με τη σωστή προοπτική την ίδια μας την ύπαρξη. Πώς δημιουργήθηκε το είδος μας; Είμαστε ένα «εκλεκτό» είδος ή απλά το μόνο που κατάφερε να επιβιώσει μέσα από μια ομάδα άλλων ειδών ανθρώπων; Γιατί συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο; Έχουμε ελεύθερη βούληση; Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα μπορούμε να τα προσεγγίσουμε μέσω της βιολογίας και φυσικά της εξέλιξης. 

Πέρα όμως από την κατανόηση του κόσμου και της ζωής, η βιολογική έρευνα συνεισφέρει άμεσα στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Αντιγράφουμε τις ιδιότητες βιολογικών δομών και φτιάχνουμε νέα υλικά με ευρεία χρήση στη βιομηχανία. Βελτιώνουμε την ποιότητα της αγροτικής και της ζωικής παραγωγής. Μελετώντας τα γονίδια, μπορούμε να προλάβουμε ή και να αντιμετωπίσουμε τις ασθένειες που έχουν γενετική βάση, μέχρι και τις πανδημίες. Μελετάμε τα πρότυπα κατανομής των οργανισμών στον πλανήτη και θέτουμε στόχους διατήρησης της βιοποικιλότητας, αντιμετωπίζοντας όσο είναι εφικτό τους κινδύνους που προκύπτουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα και την κλιματική αλλαγή. Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, κάτω από την «ομπρέλα» της βιολογίας, δεν βρίσκεται μονάχα ένα αλλά εκατοντάδες επαγγέλματα! Από τον/τη βιολόγο που μελετά ένα φυτό στο τροπικό δάσος, μέχρι τον/τη βιολόγο που μελετά μία ασθένεια σε μια φαρμακευτική εταιρεία, ή εκείνον/η που θα γνωμοδοτήσει σε μια μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για ένα έργο. Το εύρος γνώσης και απασχόλησης είναι τεράστιο, είτε στη βασική είτε στην εφαρμοσμένη έρευνα. 

3. Υπάρχουν κλάδοι της Βιολογίας που είναι πιο “hot” σήμερα;

Η λίστα είναι μεγάλη καθώς σε κάθε πεδίο της βιολογίας υπάρχει τουλάχιστον ένα “hot” θέμα. 

Ενδεικτικά παραδείγματα:

• Εξέλιξη - αρχαίο DNA: Σύμφωνα με τον Th. Dobzhansky «Τίποτα στη Βιολογία δεν έχει νόημα παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης». Όλοι οι κλάδοι της βιολογίας ενοποιούνται κάτω από την «ομπρέλα» της εξέλιξης. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της σήμερα είναι η αλληλούχιση του αρχαίου DNA, με τη χώρα μας να διαθέτει αντίστοιχο εργαστήριο στο ΙΤΕ (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας).
• Καταγραφή της βιοποικιλότητας - Βιολογία διατήρησης: στις μέρες μας είναι επιτακτική ανάγκη η προστασία της βιοποικιλότητας, η οποία φυσικά προϋποθέτει την καταγραφή της. Στο ίδιο πλαίσιο, σημαντικοί τομείς είναι η μοντελοποίηση των κατανομών των οργανισμών και των πληθυσμιακών μεγεθών τους και η χρήση προηγμένων στατιστικών μοντέλων για την πρόβλεψη της αυξομείωσής τους στο μέλλον, στον χώρο και στον χρόνο, ειδικά υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής.
• Νευροεπιστήμες, μελέτη της συμπεριφοράς και των γνωστικών ικανοτήτων: από τα ταχύτερα εξελισσόμενα πεδία, με προεκτάσεις μέχρι και στο marketing (ψυχολογία καταναλωτών κ.λπ.).
• Επιγενετική: αφορά τις κληρονομικές αλλά αναστρέψιμες αλλαγές στην «ενεργότητα» και έκφραση των γονιδίων.
• Συνθετική βιολογία και γενετική μηχανική: διεπιστημονικό πεδίο που αφορά την τροποποίηση οργανισμών έτσι ώστε να αποκτήσουν νέες χρήσιμες ιδιότητες: π.χ. Να παράγουν φαρμακευτικές ουσίες ή καύσιμα, επιλύοντας έτσι ζητήματα ιατρικής, αγροτικής ή βιομηχανικής φύσης.  
• CRISPR/Cas9, το βραβευμένο με Νόμπελ γενετικό εργαλείο που επιτρέπει τη γενετική τροποποίηση του γονιδιώματος με μεγάλη ακρίβεια, ανοίγοντας νέους δρόμους για τη γονιδιακή θεραπεία διάφορων γενετικών, κληρονομικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. 
• Στο ίδιο πλαίσιο, η βιολογία του Καρκίνου εξακολουθεί να συγκεντρώνει τεράστιο ενδιαφέρον (και χρηματοδότηση). Νέα υπολογιστικά εργαλεία της βιοπληροφορικής, της τεχνητής νοημοσύνης και του machine learning μπορούν να συνεισφέρουν στη διάγνωση αλλά και τη μοντελοποίηση της εξέλιξης της ασθένειας σε έναν ασθενή, και στον σχεδιασμό εξατομικευμένης θεραπείας.
• Μικροβίωμα και μεταβολισμός: Η γενετική και βιοχημική ανάλυση του μικροβιώματος – του συνόλου των μικροοργανισμών που φιλοξενούμε στο σώμα μας- έχει εφαρμογές στη διατροφολογία αλλά και στην ιατρική.

Η Εμμανουέλα (Έμυ) Καραμέτα, σπούδασε Βιολογία, έκανε μεταπτυχιακό στην «Εξέλιξη, Οικολογία και Βιολογία Διατήρησης», και προχώρησε σε Διδακτορικό στο ΕΚΠΑ, αποκτώντας ειδίκευση στην οικοφυσιολογία και την εξέλιξη των ερπετών. Έχει εργαστεί ως βιολόγος σε Ελλάδα και Κύπρο, και τον τελευταίο χρόνο εργάζεται και ως καθηγήτρια βιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

................................................................

#Σπουδές στη Βιολογία

Αν η Βιολογία είναι ο τομέας που σε συναρπάζει, εδώ μπορείς να διαβάσεις περισσότερα για αυτή την επιστήμη ενώ μπορείς να ενημερωθείς εδώ για όλα τα προπτυχιακά προγράμματα που προσφέρονται στην Ελλάδα.

Από την άλλη, αν έχεις ήδη ολοκληρώσει τις προπτυχιακές σπουδές σου και αναζητάς ευκαιρίες για μεταπτυχιακή εξειδίκευση, μπορείς να ψάξεις το μεταπτυχιακό που σε ενδιαφέρει από τη μηχανή αναζήτησης του eduguide, χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά όπως «Βιολογία» κ.λπ.