Γιατί σπουδάζουμε; Τι σπουδάζουμε; Θέλουμε να εξαργυρώσουμε τις σπουδές μας σε χρήμα; Οι επιλογές μας είναι καθοδηγούμενες από τις αμοιβές μας; Αυτά και άλλα πολλά προσπαθούμε να διαλευκάνουμε στις επόμενες σειρές.

Δευτέρα του Πάσχα, σωτήριο έτος 2022: το δημοφιλές διεθνές παιχνίδι «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος», επανέρχεται στην ελληνική τηλεόραση μετά από 16 χρόνια, και τα ποσοστά ανθρώπων που το παρακολουθούν φτάνουν στο 27,4%. Άσχετο τελείως το ότι πλέον δεν υπάρχει κανένα έπαθλο σε «εκατομμύρια» και εξίσου άσχετο ότι περιμένουμε οι γνώσεις μας να επιφέρουν μια καλύτερη οικονομική απόδοση από αυτή που φέρνουν οι δουλειές μας. Απολύτως σχετικό όμως είναι ότι το κέρδος, ειδικά αν είναι γρήγορο, πάντα θα λειτουργεί ως καρότο, ακόμα κι αν οι πλάτες μας είναι σημαδεμένες από το μαστίγιο – άλλωστε το «μαστίγιο και καρότο» φαίνεται να είναι το δίπτυχο που από καταβολής κόσμου κινεί την ανθρωπότητα.

Με όλα αυτά πώς συνδέονται οι σπουδές και οι γνώσεις μας; Φαίνεται τελικά, αν δούμε και την πιο πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου ΔιαΝΕΟσις (Απρίλιος 2022), ότι συνδέονται άρρηκτα.

Σε μια ερώτηση, σχετική με την Παιδεία, για το αν οι Έλληνες προτιμάμε «ένα πτυχίο Πανεπιστημίου που όμως μπορεί να οδηγεί σε εργασιακή ανασφάλεια και χαμηλές αποδοχές» ή «ένα Πτυχίο Τεχνικής Σχολής με εξασφαλισμένη εργασία και υψηλότερες αποδοχές», οι απαντήσεις έχουν ενδιαφέρον. Μόλις 18,9% δηλώνουν το πρώτο - έναντι 75,2% που δηλώνουν το δεύτερο, δηλαδή «προτιμάμε το τεχνικό πτυχίο». Κι όμως, ανεξαρτήτως του τι δηλώνουμε στην πράξη, διαχρονικά όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές επιλέγουμε το αντίθετο: Τεχνικά αντικείμενα (όπως οι Γεωπονικές σπουδές, σπουδές ηλεκτρολόγων μηχανικών, αλλά και σπουδές σε ΙΕΚ κλπ) είναι πολύ λιγότερο δημοφιλή από τα υπόλοιπα. Οι νέοι που επιλέγουν να φοιτήσουν σε κλασικά ακαδημαϊκά αντικείμενα (όπως η Νομική, η Διοίκηση κλπ) είναι σταθερά υπερδιπλάσιοι των νέων που ακολουθούν την τεχνική εκπαίδευση.

Εξαργυρώνουμε τα πτυχία μας λοιπόν; Ίσως όχι. Γιατί σπουδάζουμε λοιπόν; Επειδή εκτός από την οικονομική εξαργύρωση, υπάρχουν ευτυχώς και έννοιες όπως η δημιουργικότητα, η συμμετοχή στο ακαδημαϊκό γίγνεσθαι, η ικανοποίηση του να παίρνεις απαντήσεις μέσω των σπουδών σε διαχρονικά ερωτήματα της ζωής, η αυτο-εκπλήρωση. Αυτά φυσικά δεν μεταφράζονται σε εκατομμύρια, αλλά μεταφράζονται σε αξία. Ένας συγγραφέας, ο Κερτ Βόννεγκατ ήταν κάποτε με έναν άλλον συγγραφέα, τον Τζόζεφ Χέλλερ στο πάρτι ενός εκατομμυριούχου στο Λονγκ Άιλαντ*. Ο Κερτ είπε στον Τζόζεφ: «Τζο, πώς νιώθεις με τη σκέψη ότι μόνο χθες ο οικοδεσπότης μας έβγαλε μάλλον περισσότερα χρήματα απ’ ό,τι έχει πουλήσει το πιο δημοφιλές βιβλίο σου τα τελευταία σαράντα χρόνια;».

Ο Τζόζεφ είπε στον Κερτ: «Έχω αυτό που αυτός δεν μπορεί να έχει ποτέ».

Ο Κερτ ρώτησε: «Ποιο είναι αυτό, Τζο;». Κι ο Τζο απάντησε: «Τη γνώση ότι έχω αρκετά».

Οι ανταμοιβές μας, το πιθανότερο είναι ότι ποτέ δεν θα είναι αντίστοιχες του κόπου που επενδύθηκε σε επίπεδο σπουδών – ας το έχουμε αυτό στο πίσω μέρος του κεφαλιού μας. Κι αν ποτέ αισθανθούμε άσχημα που η γνώση δεν ήταν το εισιτήριο για να γίνουμε εκατομμυριούχοι, ας μη βιαστούμε να θεωρήσουμε ότι κάτι πήγε πολύ στραβά. Ας θυμηθούμε εκείνη τη στιγμή τα λόγια του Τζόζεφ**. Ίσως έτσι μετρήσουμε αλλιώς τον πλούτο μας.

(*) Μαρτυρία που καταγράφεται στο βιβλίο «Αν αυτό δεν είναι ωραίο, τότε τι είναι;», του Κερτ Βόννεγκατ, εκδ. Πατάκη.
(**) Ο Τζόζεφ Χέλλερ είναι ο συγγραφέας του best seller Catch-22, που έχει ανακηρυχθεί ως ένα από τα καλύτερα και πιο ευπώλητα βιβλία του 20ου αιώνα.

Συντάκτης: Δημήτρης Φαλλιέρος