Η Ειδικός Βιοηθικής Ναταλία Αμασιάδη απαντάει στις ερωτήσεις του eduguide και μας δίνει μια εικόνα για το επάγγελμά της.

1. Πώς θα περιγράφατε τη βιοηθική σε κάποιον που δεν γνωρίζει τον όρο;
Η Βιοηθική αποτελεί έναν διεπιστημονικό κλάδο, όπου επιστήμες όπως η Φιλοσοφία, η Ιατρική, η Νομική, η Πληροφορική, η Βιολογία κ.ο.κ, συνεργάζονται με κοινό στόχο τη διευθέτηση ηθικών διλημμάτων που εγείρονται στον κλάδο τους. Αν θέλουμε να το σκεφτούμε ακόμη πιο απλά, η Βιοηθική θέτει τα ηθικά όρια στο πράττειν των υπόλοιπων επιστημών, με στόχο τη προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την προάσπιση της αυτονομίας και της ωφέλειας, καθώς και την αποφυγή τυχόν βλαβών από κάποια πρακτική. Αν και αποτελεί έναν κλάδο ο οποίος αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς στην Ελλάδα, μέσα στα επόμενα χρόνια θα παρατηρήσουμε μια απότομη αύξηση ζήτησης στον τομέα αυτό, ιδίως σε ζητήματα ηθικής της τεχνητής νοημοσύνης. 

2. Ποια είναι η εκπαίδευση ή τα προσόντα που χρειάζεται κάποιος για να εργαστεί στη βιοηθική;
Θεωρώ πολύ σημαντικό το background του Βιοηθικού να είναι στη Φιλοσοφία. Ένας απόφοιτος Φιλοσοφίας, μέσω των σπουδών του, γνωρίζει ακριβώς τι είναι η ηθική, ποιες είναι οι ηθικές θεωρίες, έχει δημιουργήσει κριτική και αναλυτική σκέψη, κάτι το οποίο τον βοηθά να δώσει λύση σε ιδιάζουσες καταστάσεις σαν αυτές με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι στη Βιοηθική, αλλά γνωρίζει και πώς να επιχειρηματολογεί ορθά. Το να είσαι σε θέση να δομήσεις σωστά ένα επιχείρημα, το να μπορέσεις να φτάσεις από τις προκείμενες αναγκαία στο συμπέρασμα είναι καίριο, καθώς στη Βιοηθική λειτουργούμε κυρίως με την αιτιολόγηση. Ο Βιοηθικός θα κληθεί να αιτιολογήσει, γιατί σε ένα ηθικό δίλημμα επέλεξε το Α και όχι το Β. Αυτό μπορεί να γίνει ορθά μόνο, αν κανείς γνωρίζει πώς να δημιουργήσει εκ βάθρων ένα έγκυρο επιχείρημα. Ταυτόχρονα, όμως, οι γνώσεις ενός Βιοηθικού δεν πρέπει να σταματούν εκεί. Εξαιτίας της διεπιστημονικότητας του κλάδου, ο Βιοηθικός -αναλόγως με τον τομέα που επιλέγει να ασχοληθεί-, θα πρέπει να έχει γνώσεις πάνω στην Ιατρική, στη Νομική, καθώς και στην Τεχνητή Νοημοσύνη. 

3. Ποιες είναι οι πιο ικανοποιητικές πτυχές της δουλειάς σας και ποιες οι πιο δύσκολες;
Η πιο ικανοποιητική πτυχή της δουλειάς μου είναι η στιγμή που κατανοώ πως είμαι σε θέση να λύσω ένα ηθικό ζήτημα. Το αίσθημα ότι «κατάφερα να βοηθήσω έναν άνθρωπο» ή η συνειδητοποίηση ότι συνδράμεις στο έργο της επιστημονικής κοινότητας προάγοντας το ρητό «η επιστήμη για τον άνθρωπο» και όχι το ρητό «η επιστήμη για την επιστήμη» είναι ανεκτίμητη. Ως Υποψήφια Διδάκτωρ στον τομέα της Ηθικής της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ιατρική, και συγκεκριμένα στις Κλινικές Μελέτες και την Ανάπτυξη Φαρμάκων, τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση τη βιώνω όταν συνειδητοποιώ ότι το διδακτορικό μου θα συνδράμει στην ηθική οριοθέτηση, και ταυτόχρονα στο να έχουμε μόνο οφέλη από τις προαναφερθείσες πρακτικές. Ωστόσο, κάθε επάγγελμα έχει τις δυσκολίες του. Το να είναι κανείς Βιοηθικός στην Ελλάδα παραμένει κάτι σπάνιο. Δεν έχουμε πολλούς Βιοηθικούς, και για να εδραιωθεί ως επάγγελμα χρειάζονται ακόμη μερικά χρόνια. Κατά συνέπεια, υπάρχει έλλειψη χρηματοδότησης στον κλάδο, που δημιουργεί ταυτόχρονα την ανάγκη παράλληλης απασχόλησης. Γι’ αυτό τον λόγο, μέχρι να καταφέρω να εργαστώ full time ως Βιοηθικός, είτε σε επιτροπές σε νοσοκομεία, είτε σε δικαστήρια, είτε ως Ακαδημαϊκός, είτε μέχρι να ανοίξουν αντίστοιχες θέσεις στο corporate, εργάζομαι ως φωτογράφος από το 2015 και ταυτόχρονα ως ΕΕΝ Health Innovation Consultant στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, που υπάγεται στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Όπως είναι εύλογο, κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ορισμένες στιγμές απαιτητικό, ωστόσο συνεχίζω αδιάκοπα να εργάζομαι με γνώμονα την επίτευξη των στόχων μου.

4. Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν/μία φοιτητή/τρια που θέλει να ακολουθήσει αυτό το επάγγελμα; 
Το πρώτο σκέλος της απάντησής μου στοχεύει στο να αναδείξει την πραγματικότητα έτσι ακριβώς όπως είναι, δίχως να ωραιοποιήσει κάποια κατάσταση. Και αυτό, γιατί θα ήθελα τα άτομα που επιθυμούν να ακολουθήσουν τον κλάδο, να γνωρίζουν πως το παρόν επάγγελμα έχει πολλές ευθύνες.

Για να ασχοληθεί κανείς με τη Βιοηθική χρειάζεται ορισμένες φορές τρομερή συναισθηματική αντοχή, ιδίως αν έχεις στενή ενασχόληση με την Ιατρική Ηθική. Θυμάμαι στις πρώτες διαλέξεις του Μεταπτυχιακού μου (Βιοηθική και Ιατρικό Δίκαιο, Ιατρική, ΑΠΘ, το οποίο και βρήκα μέσα από τη σελίδα σας και ευχαριστώ πολύ για όλη τη βοήθεια), να ακούμε για πολύ δυσάρεστα περιστατικά, από ασθενείς σε ΜΕΘ, Καρκινοπαθείς Τελικού Σταδίου, μέχρι και αποβολές σε κυήσεις από ιατρική αμέλεια. Αν κανείς κατανοήσει ότι δεν αντέχει τη φύση της Ιατρικής, η οποία σχετίζεται με την απώλεια, την ταλαιπωρία και με την ασθένεια, δεν θεωρώ ότι πρέπει να ακολουθήσει τον κλάδο, εκτός και αν ασχοληθεί με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Βέβαια, στη δική μου περίπτωση η αντοχή αυτή χτίστηκε σταδιακά, καθώς πάντα αγαπούσα πολύ την Ιατρική Επιστήμη. Στην αρχή δεν μου ήταν ευχάριστο. Με ταλαιπώρησε αυτή η ιδέα, ιδίως όταν κλήθηκα να λάβω μια απόφαση που είχε να κάνει με έναν δικό μου αγαπημένο άνθρωπο. Οι συζητήσεις στα έδρανα και στους χώρους των συνεδρίων περί Βιοηθικής είναι εύλογες, αλλά δεν σχετίζονται σε καμία περίπτωση με τη συναισθηματική φόρτιση που μπορεί να βιώσεις, όταν μια ανθρώπινη ζωή μπορεί να κριθεί και από μια δική σου απόφαση, π.χ. όταν έχεις απέναντί σου έναν εγκεφαλικά νεκρό ασθενή, και συζητάς με τους γιατρούς και συμπεραίνετε όντως ότι ο ασθενής δεν θα επανέλθει και πρέπει να ενημερωθεί η οικογένειά του, όπου η συμβουλή θα είναι η αποσύνδεση, άρα αυτόματα και ο θάνατος ενός ανθρώπου. 

Ο Βιοηθικός υπάρχει για μπορέσει να προσφέρει την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής σε έναν ασθενή. Υφίσταται για να κρίνει τι είναι το ηθικό ή μη σε κάθε περίπτωση, για να διασφαλίσει την αυτονομία και τη μη προσβολή της "ανθρωπινότητας". Η Βιοηθική ουσιαστικά θέτει τον τελευταίο φραγμό, για να μην αυθαιρετεί η επιστήμη, και ταυτόχρονα λειτουργεί σαν ασπίδα προστασίας με γνώμονα το καλό όλων. Αν κάποιος θέλει να συνεισφέρει με αυτό τον τρόπο στην ανθρωπότητα, τότε πρέπει σίγουρα να επιλέξει τον κλάδο και είμαι βέβαιη πως θα δικαιωθεί για την επιλογή του. 

Επί της ουσίας: για να γίνει κανείς εξαιρετικός Βιοηθικός χρειάζεται πολλά έτη σπουδών (από προπτυχιακό μέχρι και μεταδιδακτορική έρευνα), πρακτική άσκηση, π.χ. στην Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, συνεχή συμμετοχή στα κοινά π.χ. συνέδρια, για να μαθαίνει τις εξελίξεις, επιστημονικές δημοσιεύσεις, και τέλος αρκετά έτη εργασιακής εμπειρίας που θα βοηθήσουν το μυαλό να ωριμάσει και να κάνει μια ομαλή μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη. Είναι ένας δρόμος δύσκολος, αλλά στο τέλος της ημέρας, αν έχεις καταφέρει να βοηθήσεις έναν άνθρωπο ή να συνδράμεις στην επιστημονική εξέλιξη, το πόσο γεμάτος νιώθεις είναι απερίγραπτο. 

H Ναταλία Αμασιάδη είναι Υπ. Διδάκτωρ Artificial Intelligence Ethics in Clinical Trials and Drug Development στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών και Σύμβουλος Καινοτομίας στον Τομέα της Υγείας (EEN), ΕΚΤ - Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

.........................................

#Σπουδές στη Βιοηθική

Αν η Βιοηθική είναι ο τομέας που σε συναρπάζει, παρακάτω έχουμε συγκεντρώσει τα διαθέσιμα μεταπτυχιακά προγράμματα που προσφέρονται σε Ελλάδα και Κύπρο:

• Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στη Βιοηθική Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
• Βιοηθική Πανεπιστήμιο Κρήτης
• Βιοηθική – Ιατρική Ηθική Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
• Βιοηθική και Ιατρικό Δίκαιο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης